Outeur: Jan N. Alleman

Ek is Jan: My hartland is dié dorsland, hier waar duin en see-in ’n liefdesverhouding lê. Waar bos en bok skugter wegkruipertjie speel. Waar mens maar net ’n kuier-kind is. ’n Kuier-kind wat lewe vind wanneer hy stil raak en op sy knieë sak. Ek is Jan: Ek skryf oor die goeterse en gevoelens wat alleman mee ploeg. Ek skryf dit op 'n ander manier. Ek is net Jan N. Alleman...

Die Wêreld is Reg?

Deur: Jan N. Alleman

Hi Ta’ Meraai,

Ek skryf sommer net.

Nee, eintlik skryf ek om te sê hierdie jaar het my bestorm. Kompleet nes my oom se befoeterde ou  Brahman bul dit sou doen. ’n Spreekwoordelike bul in ‘n glas winkeltjie. Nou lê my drome, wat ek doer op Voëlroepersfontein se stoep gedroom het, op die vloer versprei, amper soos ‘n oorvol boks legkaartstukke wat op die vloer geval het.

Stadig, op my kniegies, sal ek maar die stukkies by mekaar skraap en weer begin bou en kyk wat pas waar. Die tyd snel voort en die jaar se lont brand korter. Maar, miskien is dit goed so, al hierdie voortsnellery, want dan kom die trein vinniger by die stasie uit. En, Ja, Ta’ Meraai, ek weet mens begin nie ‘n sin met en nie, die bene raak nie jonger nie. Daar’s nie meer regtig sprake van huppel oor die klippe nie. Net voort struikel! So wat kan snel moet maar snel.

Die reën het ook nog nie gekom nie en die viervoet kinders van die veld gaan sukkel hierdie jaar. Dis droog en daar gaan hongersnood in hulle land wees, maar nie so groot hongersnood soos in die twee voetvolk se land nie. Nee, in die tweevoet volk se veld is daar ook hongersnood, maar dit is ‘n ander soort hongersnood. Dis ‘n hongersnood aan eerlikheid, opregtheid, en ordentlikheid. Dis ‘n hongersnood van omgee vir ander wesens, tweevoet, viervoet en die voetlose volkies van die veld. Maar gierigheid het hulle pense vol wind gemaak en hulle dink hulle is versadig. Hulle belieg hulle self.

Ta’ Meraai, ek sukkel maar met die mensdom. Wie het gedink ons moet praat van mensdom? Dis seker maar iemand wat verstaan het van dom. Mense maak hope skuld om goeters te koop wat hulle nie gaan gebruik nie. Alles om ander mense te beïndruk van wie hulle nie hou nie. Ons almal ken die storie. Dis dom, maar mensdom maak so. Dan praat hulle van rykdom!

Mensdom laat te veel bees al die gras van die vlaktes opvreet en dan loop die viervoet kinders na ’n ander vlakte. Dan kom vreet die leeus hulle beeste. Dan ruk hulle vir hulle op en vermoor die groot jagters van die veld. Maar ons noem vooruitgang en vooruitgang bring rykdom en as ek meer rykdom as my buurman het dan’s die wêreld reg. Dan klim ons op sosiale media en skel almal uit omdat daar geen beheer oor die arm gepeupel op die straat hoeke is nie. Miskien, na al die geskryf verstaan ek mensdom en rykdom bietjie beter.

Ta’ Meraai, dis sommer net ek, Jan, wat bietjie skryf. Moenie bekommerd wees nie, die wêreld is reg…   

Vir Pa’s en Seuns

0 $

Deur: Jan N. Alleman

Hierdie werk is opgedra aan my pa; vir hom wat vir my kosbaar is – waar ek ook eers pa moes word om werklik kind te kon wees


My trane lê hoogwater vanaand. My gedagtes woel soos springgety branders. Beelde van vervloë jeugdigheid spoel teen die strande van my herinneringe aan. Dit kasty my strande. Tog, soos net ’n springgety kan, breek dit ook die kosbaarhede oop. Skatte wat lank vergete onder die sand van tyd verberg was word opnuut ontbloot.

Die 380 kilometer van die kus terug na wat ons tans huis noem, lê uitgerek deur die woestyn en doring bome. Twee ure later word ek bewus dat ek die skoonheid van my hartland heel gemis het. Die klip-vlaktes van die Namib het geluidloos by my verby geswiep, so diep was ek in my gedagtes versonke. Ons draai die bosveld in. Die sonsondergang kom lê gehoorsaam hier aan ons linkerkant, byna gereed om die laaste wolkies met goud te verf voordat die koel grys die nag aankondig. 

Vir oulaas, net buite Omaruru, kyk ek uit oor die son-bestreelde Kameeldoring land kort voordat die son sy skemer werk begin. Die woorde wat hier, aand die einde van Sy dag, in my hart kom lê, speel nog skugter koedoe kalf met my: Dit dartel, staan, koggel en glip in die skemer weg. Dit wek die jagter in my en moeisaam spoor ek agterna…

Baie ken die eens sterk profiel wat nou uitgeteer die kanker veg. Van trots en waagmoed is daar geen sprake meer nie, maar nederig vra hy vir Ma om die kombersie oor sy bene te kom gooi. Sy moeder maar. Ek laat toe dat my gemoed gordyne voor die vensters van my siel kom span, terwyl sý weerloosheid mý meer weerloos laat. 

Die aand snel traag verby. Die muur-horlosie beduie dat die nag wag en dat ons totsiens moet sê. Die kinders groet en my seun soen Oupa op sy voorkop soos hy altyd doen. Soos hy altyd ook met my doen en in ’n onbewaakte oomblik gee ek my pa ’n druk… Pa… ek en Pa was nooit kontak mense nie. ’n Handdruk is korrek, mans soen net vrouens, mans wat mans druk is besig met verbondenhede: So het die reëls vas gestaan. 

Ek stap regop by die deur uit en kyk vol in die tere oë van my vrou, ’n traan strompel oor haar wang. “Hy’t jou nodig Johan,”fluister sy en toe ek om kyk toor Pa sy sakdoek weg. Sy oë is rooi en sy skouers ruk. Rebellie maak my hart sy huis en reëls, wat geen reëls moes wees, verdamp soos mis voor die son. Ek draai nogmaals om en gee hom weer ’n druk en vir ’n wyle hou ek hom vas. My hart hervorm onder die voorbeeld van my seun.

Die woorde wat hier, aand die einde van sy dag, in my hart kom lê, speel nog skugter koedoe kalf met my: Dit dartel, staan, koggel en glip in die skemer weg. Dit wek die jagter in my en vasberade spoor ek agterna. Ek keer dit teen die grensdraad van my gedagtes vas. 

Ek moes ook eers vader word voordat ek waarlik kind kon wees…

Ek en Krismis

Deur: Jan N. Alleman

Op mooi Engels sê ons baie gemaklik, na ’n besonderse indringende verskil van opinies: “to each his own.” Ek struikel nog so effens met ’n mooi, suiwer Afrikaansevertaling. Nogal soos ek worstel met “rollercoaster” en “gut feeling.” Wipkarretjies en kropgevoel doen dit nie vir my nie.

Iets soos ek en krismis! Ons loop jare al saam. Ons het mekaar doer iewers in die sestigs leer ken, maar ek het hom later jare “ontvriend.” En elke jaar, soos klokslag dan loop klop hy hier aan my deur. En elke jaar, soos soveel jare in die verlede, dan staan en stry ek en krismis dat die spoeg spat.     

Maar hierdie jaar is anders. Hierdie jaar het ek die deurklokkie se batterye uitgehaal en om alles te kroon, ek ry weg! Weg na ’n ander oord toe. Daar waar daar nie ‘lektrisiteit is nie, of selfoon ontvangs, of enige draadlose internet, of enige iets in dier voege nie. ik heb een broertje doodaan alle krakelingen.

Verstaan tog, asseblief: Ek glo aan ’n skeppende Vader wat Sy Seun gestuur het vir die deurmekaar gedolwe, die Nederlanders sê dit tog so raak, rommelig gedolwe mensdom. Rommelig klink vir my besonders raak…

Daar is legio wat nie met my saam gesels nie, maar, dan is daar legio wat glad nie eers met my WIL gesels nie. Dit is ook goed, ek verstaan. Julle het, soos ek, ook binnegoedjies. Verstaan tog asseblief, ek dink ek het dit al gevra, ek hou nie van die ou met die rooi jas wat die kinders so belieg nie. Soos ’n vrind van ouds sou gesê het: “Ek laaik hom niks!”

Dis nou hier waar ons by daai vertaling kom en ek dink dis nogal gepas om te sê: “elkeen maak soos hy smaak.” Vir die wat verkies om Afrikaans uit ’n porseleinkoppie, pinkie in die lug, teugie vir teugie te proe: Elkeen na sy eie smaak …

Droom Jy Nog Alleman

0 $

Deur: Jan N. Alleman

 

Walt Disney het gesê dat as jy dit kan droom, kan jy dit doen.

Die warm windjie woel tussen die blare van die palmbome. Goue strande lok mense uit hulle huisies na waar vonkelende waters rond baljaar. Naby die pragtige wit sand, droom houthuisies met glas vloere, hulle voete ‘n meter diep in die vlak water. Net ‘n gedagtesprong verder, langs die rotse, steek ‘n klein hout kaaitjie sy vinger die see in. ‘n Soel somersaand op ‘n paradys eiland. … Ek staar, ek dink, en ek dink en ek staar. PARADYS EILAND.

Later die oggend wys ek, bedeesd opgewonde, steeds dromend en heel onnadenkend, die kleur brosjure aan my Vlam. Vroulief kyk, en kyk, en kyk, vlug met my Suid-Pool toe en druk my kop die ys water in: “Jan, kom terug aarde toe…,”

En Jan kom terug aarde toe.

Geveg gereed kom Jan terug aarde toe. “Ek droom. Dit kos mý niks en dit kos jou nog minder.” Vies dat mý droom op mý paradys eiland so wrede aborsie moes ondergaan, tog kalm en bedaard, ten volle in beheer, giet my Vlammetjie olietjies op die troebel stormwaters: “Ek weet, ou Strooi, en ek is vreeslik jammer om jou droom so te verpletter, maar…” Lees meer Droom Jy Nog Alleman

Die Taal van die Hart

0 $

Deur Jan N. Alleman

 


Geliefdes, dierbares, vriende, vriendinne, familie, kollegas, volgelinge, vervolgers en belangstellendes, elke horende en nie horende oor:

Ieder het al ietwat te sê gehad oor ’n sanger en sy politieke polemieke. Lief my. Loof my. Draai maar ’n dowe oor of ’n blinde oog of braai my, maar my stoelkussing brand rooi-warm stoofplaat onder my agterend.

Dit is hoogtyd dat ek ook tog ’n stuiwertjie in die beurs moet plaas. Let wel, plaas, nie gooi nie. Nee, gooi klink gewelddadig en dit is allermins my bedoeling. Ook nie werp nie, dit klink soos roekeloos wegslinger. Plaas, netjies en sagkens met innige gevoel van deernis en ‘n deur dronke empatie met hoe andersdenkendes van my volkie voel.

Dink ek aan die nuwe Phoenix van Afrikaans en sy welkome pogings om so ’n Louis Botha van ouds die Afrikaner volkie tot nuwe hoogtes aan te roer. Dié streef om hulle te verenig in mensies met ’n doel! Dan kan ek nie anders as om aan die ou tante op die klein dorpie iewers in die suiderland te dink nie. Die tante was welbekend vir haar geduld, wysheid en onvermoë om kwaad in enige mens te sien.

Welbekende storie hierdie, welbekend. Dit was juis die tante se roekelose onvermoë wat die plaaslike kerkraad en bekleër van die toga warm onder die boordjie gelaat het. Tog! Daar is waarheid: Elke mense moet een of ander tyd besef dat daar nie net goed in alles is nie. Gewapen met ’n strikvraag, nes ’n fariseër van ouds, neem dominee die plig op hom om die tante te besoek en te verlig. Dit is nou verlig soos in die Oosterse konteks – om die oë te laat oopgaan!

“Tante, u sien net altyd goed en praat net altyd goed van ander, maar daar moet tog iemand wees wat u as boos, of sleg, of minder goed beskou, dan nie?”

Die tante kyk van haar hekelwerk op en dominee raak effens op sy senuwees en las haastig aan: “Ek bedoel nou neem die ou listige duiwel, wat goed is daar in hom?”

Die tante sit haar hekelwerk op die tafel neer en staar stip in die man van die kleed se oë. Na ’n lang, baie ongemaklike stilte sê sy: “Dominee, jy moet erken, die duiwel het geen lui haar op sy kop nie…”

Nou laat dit baie duidelik en onomwonde hier op skrif staan: Vir geen oomblik vergelyk ek onse sangertjie met die duiwel nie! Nooit sal ek dit durf waag om so iets kwyt te raak nie! Wat my wel roer is hoe die herder en die raad so innig meegevoer was deur die vloed van hulle begeertes om iets te probeer bewys dat hulle die kruks van die saak gemis het! “Die pot mis gesit het,” sou my Oumatjie gesê het, en vir al die minder jonger garde wat weet van katels, koffers en kose sal die prentjie in my geestesoog baie mooi verstaan.

Ek betwyfel vir geen oomblik dat onse sangertjie belang daarin het om Afrikaans en die belange van die Afrikaner te bevorder nie, maar, soos die Ingelse sal sê, wat is die “spinoff” daarvan vir hom? Wag, wag! Moenie my sê nie. Gratis bemarking. Gratis massa bemarking en ’n ondersteuners aanwas van… wie weet en wie kan raai – en wie gee ‘n duit om.

Ons vir jou Suid-Afrika. Ons werp ons stuiwers, munt en noot, in beurse – beurse wat soos voerkraal beeste gedy. Solank iemand net tog asseblief die regte goeterse sê. Solank die voor-praters tog net klink asof hulle ons “song” sing. Solank my ras verkleurde hart net ’n strooihalm hoop kan vasgryp en glo dat God ons uitverkies het…

Sit ek hier voor my rekenaartjie en ek wonder hoeveel van Meester Adam Small se mense se stemme saam sal opklink oor hulle se taal – Afrikaans. Of ou Maria, ons Sotho huishoudster in die 70’s, wat sonder skroom niks ander as Afrikaans wou praat nie. Hoe voel sy? Hoe voel die kinders van die Kaapse vlaktes wat net in Afrikaans kan speel, maar wat swart onder die Afrika-son verbrand is! Ja, Afrikaans is GROOT! Dis groter as ’n kleur, ’n sanger, ’n politikus of enige groep mense.

Hier is my stuiwer, wat ek sagkens, liefdevol in die oorvol koffer wil plaas: Afrikaans is die taal van ’n hart, nie die taal van ’n velkleur nie.

 

Taxi is ‘n Emosie

Deur – Jan N. Alleman

 

(Vir regverdigheid moet ons toelaat dat alle manlike vorme ook die vroulike mag insluit)

 

Net ‘n taxi!

 

  • Dit is etenstyd en almal blits met die korste moontlike roete huis toe. Niemand hou van herkou-siekte nie: Wanneer jy by die huis sluk en by die werk kou. Almal is haastig.  Almal wil graag genoeg tyd hê om te kan kou, te sluk en te begin verteer voordat hulle van die bak na die vak moet terug haas. Net ‘n taxi kan langs jou by die rooi verkeerslig stop en op die laaste oomblikke, net voor die verkeerslig na groen verander, voor jou in draai. Net ‘n taxi kan dan, met ewige onskuld, by die volgende kruising voor jou stop om “kliënte te diens.” Die verkeerslig verander net drie keer…

 

  • Jy sit rustig in jou motor. Onverstoord besig met jou amateur-sielkunde. Dit is ‘n fyn kuns om mense so op die straat te beoordeel. Net ‘n taxi kan langs jou kom parkeer en die mees ondenkbare, onluisterbare, brein benewelende kakofonie op jou ore ontlaai. Net ‘n taxi kan dit teen die hoogste moontlike volume speel terwyl die bestuurder luidkeels na moontlike kliënte roep. Net ‘n taxi kan jou die volgende dag vermaan om jou strelende musiek sagter te stel sodat hy sy middagslapie kan geniet terwyl sy passasier geld by die outo-teller trek.

 

  • Net ‘n taxi kan van die vêrste regterkantse verkeersbaan links oor die verkeer draai. ‘n Taxi mag dit doen… net ’n druk of twee op die toeter en alles is reg, of weg!

 

  • Jy sit gerus, met die vrede van die heelal in jou hart, in die middel van die verkeer. Die Proteas het vir die eerste keer in ses en sestig jaar weer ‘n wedstryd gewen en, al het die Springbokke verloor, is die lewe goed, fantasties. Eensklaps ruk A707 voor jou totstilstand en drie deure vlieg gelyktydig oop. Jou eie YouTube-kapping flits voor jou oë. A707 het net gou in die middelste verkeersbaan gestop om passasiers op en af te laai. Hy skroom nie vir ‘n oomblik om jou baie duidelik, en met geen onseker handgebare, te laat verstaan dat jy die keuse het om of links of regs by hom verby te gaan nie. Net ‘n Taxi kan daardie emosie van woede en blydskap gelyktydig in jou laat op wel. Soet en bitter water in dieselfde put.

 

  • Net ‘n taxi kan teen die verkeer in ’n een rigting straatop ry omdat hy sestig sekondes van besigheid sal verloor as hy om die blok moes ry.

 

  • Net ‘n taxi kan in die druk verkeer dubbel parkeer om die stof van sy motor af te vee. Net ‘n taxi kan twee minute later al sy frustrasie op jou ontlaai omdat jy dit durf waag om iemand anders ’n kans te gee om uit ’n parkeerplek te trek sodat jy daar kan parkeer.

 

  • ‘n Volkswagen kombi word geregistreer om sewe persoon te vervoer, maar jan en alleman weet, en ons was almal daar, dat jy heelwat meer mensies kan in bondel. Net ‘n taxi kan meer mense in ’n Volkswagen Polo laai.

 

Net ‘n taxi kan jou briesend histeries laat lag. ‘n Taxi is die verpersoonliking van gemengde gevoelens. Dis nie net ’n voertuig nie, dit is ’n emosie!

 

“Springbok rugby gee my so taxi gevoel.”

 

 

As Petrus Kraai

(’n Wekroep)

Petrus kraai. Iewers in die agtertuin kraai Petrus met soveel oorgawe dat ek in my slaap verwarde geestesoog sien hoe die kam op sy kop skoon skeef sit. Dit is vieruur in die môre en Petrus is seker soos ek al vir ‘n tweede keer bedseer gelê. Stadig sit ek regop en swaai my bene oor die rand van die bed. My voete soek ywerig en bang na my pantoffels. Ywerig, want hulle hou nie van kaal loop nie. Bang, want wie weet wat het in die nag in my pantoffel huis kom maak.

Saggies trek ek ‘n ou ietsie oor my kaal skouers en sluip uit kombuis toe. By die kamerdeur loer ek om na die ander gestaltetjie in die bed. Ek wil nie graag die meisie van my hart so vroeg wakker maak nie. Ek trek die deur versigtig toe. Vier-twintig gorrel die koffiemakertjie die laaste spoegsel water deur. Ek skink vir my ‘n beker troos en stap by die deur op die agterste tronk stoep uit.

Petrus bekla nog steeds sy lot terwyl die soel oggend bries my verwelkom. Die voorspel van nog ‘n snikhete dag. Ek kom tot rus in my stoel en skakel die leeslamp aan. Ek neem my Bybel en my Pitkos en Padkos en slaan dit oop. Ek laat toe dat die skrywer maar voorskryf: Spreuke 15:1-4
“’n Sagte antwoord keer die grimmigheid af, maar ‘n krenkende woord…” 

Lees meer As Petrus Kraai

Skoenmaker, Wiskunde en Lees – Deur Jan N. Alleman

0 $

Daar is redes hoekom sekere onderwysers sekere vakke aanbied. Ek dink dit het iets met vakkunde te doen. Daar is beslis ’n rede hoekom wiskunde onderwysers, soos skoenmakers, hulle by hulle lees moet hou.

Die klas luister aandagtig en werk spontaan mee terwyl ons na die lees gewoontes en vaardighede van ander volke regoor die wêreld kyk. Ons is besig met statistiek en die voorstelling daarvan in persentasie op grafieke. Die gemiddelde Amerikaanse kind spandeer slegs ’n baie klein persentasie van sy of haar tyd aan lees oor die algemeen. In ’n poging om vas te stel of my leerlinge lees en wat en hoe hulle lees, wend ek my tot van die meer klassieke werke…

Lees meer Skoenmaker, Wiskunde en Lees – Deur Jan N. Alleman

JAKOB, STAAN OP!

 

 

 

 

 

 

 

 

Dis Saterdagoggend. Die son maak groot oog op die oosterkim. Hy verf die paar wolkies met ‘n prag keuse van rooi en oranje. Die skril gil van ‘n paar sonbesies voorspel ‘n snikhete dag. Almal, mens en dier, verstaan dat ‘n rusplekkie in die skaduwee vandag ‘n genadige voorreg is.

Ek sit hier op my naweek stoel en staar oor die vroegoggend vlaktes; diep versonke in gedagtes oor die lot van die wêreld. Gevoelentes woel hier in my borskas en breinkas! Ek sukkel om die haat en nyd en verdriet en woede van die mensdom te verstaan. Die arms van rede kry dit nie reg om die oorsaak van die goeters vas te gryp nie. Ek sukkel en… ek staar.

“Waarna staar jy?” vra die oulikste, en mooiste, mens in my lewe hier neffens my.

Lees meer JAKOB, STAAN OP!